حکمرانی فضای مجازی

در مواجهه با پدیده دیپ‌فیک، مسئولیت حقوقی به‌طورکلی شامل مسئولیت سازندگان، منتشرکنندگان و در برخی موارد، پلتفرم‌هایی است که این محتواها را در دسترس عموم قرار می‌دهند.

كنوانسيون سازمان ملل متحد راجع به استفاده از ارتباطات الکترونیکی در قرارداد‌های بین‌المللی به دنبال تغییر ساختارهای حقوقی داخلی و یا تحمیل دیدگاهی خاص به حقوق تجارت بین‌المللی نیست؛ بلکه با طرح مسائل، اصول و قواعد گوناگون مرتبط با قراردادهاي الكترونيكي و ارتباطات الكترونيكي و شناسـايي و اعتبـاردهی حقـوقي به این ارتباطات و وضع بی‌طرفی فني، به ایجاد «فهم مشترک در تجارت الکترونیکی» می‌پردازد.

تا پیش‌ازاین دو نظم جهانی امنیتی و اقتصادی قابل‌مشاهده بود. نظم سومی اما وجود دارد که به‌سرعت در حال ظهور است که به‌زودی نفوذ بیشتری نسبت به سایرین خواهد داشت: نظم دیجیتال. در این نظم، برخلاف هر نظم ژئوپلیتیک دیگری در گذشته و حال، بازیگران مسلط که قوانین را تعیین و اعمال قدرت می‌کنند، دولت‌ها نیستند، بلکه شرکت‌های فناوری هستند.

امنیت سایبری درست مانند هر مسئله استراتژیک با اثرات فراگیر دیگر، باید از طریق همکاری‌های گسترده بین تمامی بازیگران ارتقا پیدا کند؛ به این معنا که مقابله با چالش یادشده صرفاً از عهده یک‌نهاد، شرکت و برنمی‌آید.

تصویری که امروز از اینترنت در دست می‌باشد تمرکزی از قدرت در دست چند شرکت خیلی بزرگ و مداخلات بلوک‌های قدرت رقیب با محوریت آمریکا، چین و اتحادیۀ اروپا که منجر به دورنمای دیجیتال بسیار تکه‌تکه‌تری شده است.

از مباحث محل مناقشه در مجمع جهانی حکمرانی اینترنت، حکمرانی مشارکتی چندذینفعی است. این حکمرانی چندذینفعی مشارکتی ضمن اینکه مانع انحصار قدرت و شکل‌گیری سلطه بر اینترنت می‌شود؛ نوعی وابستگی متقابل، توازن قوا و نهایتاً ثبات را برای حکمرانی اینترنت فراهم می‌آورد.

در خفا رهبران آمریکا هم با سران چین در این که اقتصاد واقعی بنیان اقتصاد دیجیتال است، توافق دارند. آن‌ها هم نگران‌اند که غول‌های فنّاورانه آمریکایی رقبای کمتر فنّاورانه خود را به نابودی می‌کشانند، حریم خصوصی کاربران را نقض می‌کنند و اطلاعات آن‌ها را به آگهی‌دهنده‌ها می‌فروشند، جلوی پخش اخبار دروغ را نمی‌گیرند؛ چون کلیک بیشتری می‌خورند و به‌طور مخفیانه باعث اعتیاد آنلاین کاربران می‌شوند.

به‌دست گرفتن و کنترل بازار تولید تراشه‌ها در قرن ۲۱ چیزی شبیه به‌دست گرفتن و کنترل منابع نفتی در قرن ۲۰ است و به کشوری که این صنعت و بازار آن را در دست داشته باشد، اجازه می‌دهد بر قدرت نظامی و اقتصادی کشورهای دیگر نیز حاکمیت داشته باشد.

صدور آرایی همچون دادنامه شماره 1515 مورخ 22. 10. 1399 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری اگرچه با مبانی قانونی قابل توجیه می‌نماید؛ ولی موجب ناکامی ساماندهی و کاهش شکایت دستگاه‌ها از کسب‌وکارهای مجازی و موجد عدم اعتماد بیشتر به فضای این نوع کسب‌وکار در بین بخش خصوصی می‌گردد.

بخشی از «سند الزامات پیشگیری و مقابله با نشر اطلاعات، اخبار و محتوای خلاف واقع در فضای مجازی» برای نظام هویت معتبر را باید به مصوبه «نظام هویت معتبر در فضای مجازی کشور» ارجاع داد. در همین حال موضوع اینکه پلتفرم‌ها باید قبل از شروع به فعالیت، مجوز دریافت کنند نیز در مصوبه «سیاست‌ها و اقدامات ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» تعیین تکلیف شده است. به‌این‌ترتیب می‌توان گفت این ۳ مصوبه همدیگر را تکمیل می‌کنند.

بیل گیتس در سال 1996 بود که اولین بار این نظر انقلابی را بر زبان آورد که: «محتوا پادشاه است». در ادامه جی بایر گفت: «محتوا آتش است، رسانۀ‌های اجتماعی بنزین هستند». نگارنده نیز با اضافه کردن این نگاره بدین انگاره‌ها، این نوشتار را چنین خاتمه می‌دهد: «محتوا پادشاه است؛ ولی رضایت، کلید (استفاده از آن) است».

کسب‌وکارهای کاربر محور در پی آسیب زدن به منافع عمومی نیستند؛ حتی اگر محصولات جانبی آن‌ها اثرات منفی داشته باشند. اساساً به همین جهت است که تحت عنوان اقتصاد مشارکتی یا پلت‌فورمی مورد شناسایی‌ قرار گرفته‌اند.