جستارهایی در حقوق ایران
از: دکتر فرشید فرحناکیان
فردای اقتصاد
دیدار با معاون اول قوه قضائیه
جشن 71 سالروز استقلال کانون وکلای دادگستری
دنیای اقتصاد
دفاع پرس
نشست رئیس قوه قضاییه با هیئت‌مدیره کانون مرکز
میزگرد سازمان بسیج حقوقدانان
برنامه تيتر امشب شبکه خبر
نشست خبری فارس
برنامه ثریا
دانشکده فنی
اتحادیه جنبش عدالتخواه دانشجویی
گروه وکلای دادگو
گفتگو با مجله عدالت‌نامه
مصاحبه سکه با فارس
دادآفرین
همایش دادآفرین
بنیاد حقوقی میزان
رادیو اقتصاد 2
مصاحبه با دنیای اقتصاد
دیوان عالی یا دیوان ترامپ: توازن قوا یا تمرکز قدرت تاریخ : 1404/07/01

دیوان عالی یا دیوان ترامپ: توازن قوا یا تمرکز قدرت

دیوان عالی باید انتخاب کند: مهار قدرت بماند یا مشروعیت‌بخش ریاست‌جمهوری امپریالیستی شود. پرونده‌های تعرفه، مهاجرت و حق شهروندی فقط دعوای سیاسی نیستند؛ آزمون سرنوشت‌ساز قانون اساسی‌اند. اگر دیوان عالی امروز مرزهای ریاست‌جمهوری را گسترش دهد، این میراث برای همه روسای‌جمهور آینده باقی خواهد ماند. موضوع فقط ترامپ نیست؛ پرسش اصلی این است که آیا آمریکا وارد عصر جدیدی از تمرکز قدرت می‌شود یا نه. هر رأی دیوان عالی در این پرونده‌ها، توازن قوا در آمریکا را دگرگون می‌کند.
دیوان عالی باید انتخاب کند: مهار قدرت بماند یا مشروعیت‌بخش ریاست‌جمهوری امپریالیستی شود. پرونده‌های تعرفه، مهاجرت و حق شهروندی فقط دعوای سیاسی نیستند؛ آزمون سرنوشت‌ساز قانون اساسی‌اند. اگر دیوان عالی امروز مرزهای ریاست‌جمهوری را گسترش دهد، این میراث برای همه روسای‌جمهور آینده باقی خواهد ماند. موضوع فقط ترامپ نیست؛ پرسش اصلی این است که آیا آمریکا وارد عصر جدیدی از تمرکز قدرت می‌شود یا نه. هر رأی دیوان عالی در این پرونده‌ها، توازن قوا در آمریکا را دگرگون می‌کند.
حکمرانی جهانی
تصمیم انبساطی فدرال رزرو؛ نتیجۀ انقباضی بازار نفت: بازار نفت پیام کاهش نرخ بهره را رکود دانست تاریخ : 1404/06/31

تصمیم انبساطی فدرال رزرو؛ نتیجۀ انقباضی بازار نفت: بازار نفت پیام کاهش نرخ بهره را رکود دانست

ضعف تقاضا از داخل آمریکا به‌علاوه فشار عرضه از بیرون، باعث شد کاهش نرخ بهره به‌جای آنکه پیام‌آور رشد باشد، تنها یادآور شکنندگی اقتصاد جهانی تلقی شود. نتیجه روشن بود: واکنش نزولی قیمت نفت و تثبیت این تصور که بازار انرژی بیش از هر زمان دیگری به نشانه‌های رکود حساس شده است.
ضعف تقاضا از داخل آمریکا به‌علاوه فشار عرضه از بیرون، باعث شد کاهش نرخ بهره به‌جای آنکه پیام‌آور رشد باشد، تنها یادآور شکنندگی اقتصاد جهانی تلقی شود. نتیجه روشن بود: واکنش نزولی قیمت نفت و تثبیت این تصور که بازار انرژی بیش از هر زمان دیگری به نشانه‌های رکود حساس شده است.
حقوق نفت و گاز
مرکز اطلاعات مالی؛ تماشاگر بزرگ فساد دبش تاریخ : 1404/06/30

مرکز اطلاعات مالی؛ تماشاگر بزرگ فساد دبش

مرکز اطلاعات مالی، به‌جای آنکه ضامن سلامت مالی کشور باشد، عملاً به یک بایگانی بی‌اثر بدل شده است. فلسفه وجودی این مرکز، رصد مداوم جریان‌های مشکوک مالی، شناسایی عواید نامشروع و مسدودسازی مسیرهای پول‌شویی است؛ اما آنچه در پرونده دبش دیده شد، تصویر نهادی بود که نه در مقام «کنترل» که در مقام «ثبت و بایگانی» ظاهر شد؛ نهادی که معاملات کلان از برابر چشم آن عبور کردند بی‌آنکه حتی یک هشدار یا گزارش رسمی صادر شود.
مرکز اطلاعات مالی، به‌جای آنکه ضامن سلامت مالی کشور باشد، عملاً به یک بایگانی بی‌اثر بدل شده است. فلسفه وجودی این مرکز، رصد مداوم جریان‌های مشکوک مالی، شناسایی عواید نامشروع و مسدودسازی مسیرهای پول‌شویی است؛ اما آنچه در پرونده دبش دیده شد، تصویر نهادی بود که نه در مقام «کنترل» که در مقام «ثبت و بایگانی» ظاهر شد؛ نهادی که معاملات کلان از برابر چشم آن عبور کردند بی‌آنکه حتی یک هشدار یا گزارش رسمی صادر شود.
حقوق اقتصادی حقوق بانکی
غافلگیری آمریکا با سکوی نفتی چینی در ونزوئلا: مبارزه با مواد مخدر یا مهار پکن تاریخ : 1404/06/27

غافلگیری آمریکا با سکوی نفتی چینی در ونزوئلا: مبارزه با مواد مخدر یا مهار پکن

آمریکا اکنون با معمایی دوگانه روبه‌روست: (1) پذیرش حضور چین در آمریکای لاتین و به رسمیت شناختن پایان انحصار تاریخی خود. (2) افزایش فشار و حضور نظامی-اقتصادی در منطقه‌ای که برای افکار عمومی داخلی، اهمیت استراتژیک آن کمتر از خاورمیانه یا آسیا جلوه داده می‌شود. هر دو گزینه هزینه‌زا هستند؛ گزینه نخست به معنای عقب‌نشینی ژئوپلیتیک و گزینه دوم به معنای ورود به یک رقابت فرسایشی در جغرافیایی که حتی متحدان سنتی آمریکا هم مایل به تقابل مستقیم با چین در آن نیستند.
آمریکا اکنون با معمایی دوگانه روبه‌روست: (1) پذیرش حضور چین در آمریکای لاتین و به رسمیت شناختن پایان انحصار تاریخی خود. (2) افزایش فشار و حضور نظامی-اقتصادی در منطقه‌ای که برای افکار عمومی داخلی، اهمیت استراتژیک آن کمتر از خاورمیانه یا آسیا جلوه داده می‌شود. هر دو گزینه هزینه‌زا هستند؛ گزینه نخست به معنای عقب‌نشینی ژئوپلیتیک و گزینه دوم به معنای ورود به یک رقابت فرسایشی در جغرافیایی که حتی متحدان سنتی آمریکا هم مایل به تقابل مستقیم با چین در آن نیستند.
حقوق نفت و گاز حکمرانی جهانی
سهمیه‌ها؛ عدالت یا امتیاز؟ تاریخ : 1404/06/26

سهمیه‌ها؛ عدالت یا امتیاز؟

استثناگرایی در قانون‌نویسی نه ذاتاً مطلوب است و نه ذاتاً مذموم. ارزش آن به کیفیت طراحی و زمینه اجتماعی وابسته است. قانون‌گذار باید میان دو اصل تعادل برقرار کند: (1) حفظ عمومیت و برابری قاعده حقوقی؛ (2) پیش‌بینی استثناهایی محدود، زمانمند و متناسب با نیازهای واقعی جامعه.
استثناگرایی در قانون‌نویسی نه ذاتاً مطلوب است و نه ذاتاً مذموم. ارزش آن به کیفیت طراحی و زمینه اجتماعی وابسته است. قانون‌گذار باید میان دو اصل تعادل برقرار کند: (1) حفظ عمومیت و برابری قاعده حقوقی؛ (2) پیش‌بینی استثناهایی محدود، زمانمند و متناسب با نیازهای واقعی جامعه.
حکمرانی خوب
چالش‌های حقوق مالکیت فکری در عصر هوش مصنوعی مولد تاریخ : 1404/06/25

چالش‌های حقوق مالکیت فکری در عصر هوش مصنوعی مولد

بر اساس گزارش اداره کپی‌رایت ایالات‌متحده (2025)، بیش از ۵۰ پرونده فعال علیه شرکت‌های AI در جریان است. این روند نشان می‌دهد که نظام حقوقی آمریکا در آستانه بازتعریف مرزهای مالکیت فکری قرارگرفته است (Reese, 2022). برخی پژوهشگران بر این باورند که باید یک رژیم حقوقی ویژه برای داده‌های آموزشی هوش مصنوعی طراحی شود تا تعادل میان نوآوری و حمایت از ناشران برقرار شود.
بر اساس گزارش اداره کپی‌رایت ایالات‌متحده (2025)، بیش از ۵۰ پرونده فعال علیه شرکت‌های AI در جریان است. این روند نشان می‌دهد که نظام حقوقی آمریکا در آستانه بازتعریف مرزهای مالکیت فکری قرارگرفته است (Reese, 2022). برخی پژوهشگران بر این باورند که باید یک رژیم حقوقی ویژه برای داده‌های آموزشی هوش مصنوعی طراحی شود تا تعادل میان نوآوری و حمایت از ناشران برقرار شود.
مالکیت فکری
پیش‌نویس استراتژی دفاع ملی ۲۰۲۵: ناتوانی ساختاری آمریکا برای عقب‌نشینی آرام تاریخ : 1404/06/24

پیش‌نویس استراتژی دفاع ملی ۲۰۲۵: ناتوانی ساختاری آمریکا برای عقب‌نشینی آرام

ایالات‌متحده به دلیل ساختار متناقض داخلی و الزامات امپریالیستی خود، در مسیر عقب‌نشینی منسجم از آسیا نیست. تغییر رویکردها در اسناد استراتژیک بیشتر جنبۀ تاکتیکی دارند تا تحول بنیادین. در این چارچوب، چین با اتکای به تمرکز منطقه‌ای و رشد توان دریایی خود، در برابر آمریکا قرارگرفته است؛ اما جنگ مستقیم الزاماً محتمل‌ترین سناریو نیست. بلکه تداوم رقابت غیرمستقیم، واگذاری مسئولیت به متحدان و تشدید فضای بی‌ثباتی، سیمای واقعی آیندۀ روابط دو قدرت را شکل خواهد داد.
ایالات‌متحده به دلیل ساختار متناقض داخلی و الزامات امپریالیستی خود، در مسیر عقب‌نشینی منسجم از آسیا نیست. تغییر رویکردها در اسناد استراتژیک بیشتر جنبۀ تاکتیکی دارند تا تحول بنیادین. در این چارچوب، چین با اتکای به تمرکز منطقه‌ای و رشد توان دریایی خود، در برابر آمریکا قرارگرفته است؛ اما جنگ مستقیم الزاماً محتمل‌ترین سناریو نیست. بلکه تداوم رقابت غیرمستقیم، واگذاری مسئولیت به متحدان و تشدید فضای بی‌ثباتی، سیمای واقعی آیندۀ روابط دو قدرت را شکل خواهد داد.
حکمرانی جهانی
تأمین مالی زنجیره تأمین با فاکتورینگ معکوس: نوآوری مالی روی کاغذ؛ بنگاه‌ها همچنان پشت در بانک‌ها تاریخ : 1404/06/18

تأمین مالی زنجیره تأمین با فاکتورینگ معکوس: نوآوری مالی روی کاغذ؛ بنگاه‌ها همچنان پشت در بانک‌ها

تجربه‌های جهانی ازجمله در مکزیک و ترکیه نشان می‌دهد که ابزارهایی مانند فاکتورینگ و فاکتورینگ معکوس تنها زمانی موفق می‌شوند که شرکت‌های بزرگ پیشران به‌عنوان محور اصلی زنجیره، نقش فعال ایفا کنند. در ایران نیز ورود صنایعی چون خودروسازی، لوازم‌خانگی و صنایع غذایی می‌تواند هم مسیر را برای پذیرش عمومی هموار کند و هم به تأمین‌کنندگان خرد امکان دسترسی به منابع مالی ارزان‌تر را بدهد.
تجربه‌های جهانی ازجمله در مکزیک و ترکیه نشان می‌دهد که ابزارهایی مانند فاکتورینگ و فاکتورینگ معکوس تنها زمانی موفق می‌شوند که شرکت‌های بزرگ پیشران به‌عنوان محور اصلی زنجیره، نقش فعال ایفا کنند. در ایران نیز ورود صنایعی چون خودروسازی، لوازم‌خانگی و صنایع غذایی می‌تواند هم مسیر را برای پذیرش عمومی هموار کند و هم به تأمین‌کنندگان خرد امکان دسترسی به منابع مالی ارزان‌تر را بدهد.
تجارت بین‌الملل حقوق اقتصادی حقوق بانکی
تحریم‌های نیم‌بند، معامله‌های پنهان: شکست سیاست انرژی آمریکا با بازگشت احتمالی اکسون به روسیه تاریخ : 1404/06/16

تحریم‌های نیم‌بند، معامله‌های پنهان: شکست سیاست انرژی آمریکا با بازگشت احتمالی اکسون به روسیه

غربی‌ها هم درحالی‌که شعار «مجازات مسکو» سر می‌دهند، پشت درهای بسته به فکر بازگشت به میدان پروژه‌های نفتی هستند. از این پرونده یک درس کلیدی بیرون می‌آید: وقتی انرژی به ابزار اصلی سیاست بدل شود، تحریم‌ها دیر یا زود جای خود را به معامله‌های پنهان خواهند داد. این همان پارادوکس غرب است: قدرتی که می‌خواهد روسیه را تنبیه کند؛ اما در عمل همچنان به نفت و گاز او وابسته است و همین وابستگی، ستون تحریم‌ها را از درون تهی می‌کند.
غربی‌ها هم درحالی‌که شعار «مجازات مسکو» سر می‌دهند، پشت درهای بسته به فکر بازگشت به میدان پروژه‌های نفتی هستند. از این پرونده یک درس کلیدی بیرون می‌آید: وقتی انرژی به ابزار اصلی سیاست بدل شود، تحریم‌ها دیر یا زود جای خود را به معامله‌های پنهان خواهند داد. این همان پارادوکس غرب است: قدرتی که می‌خواهد روسیه را تنبیه کند؛ اما در عمل همچنان به نفت و گاز او وابسته است و همین وابستگی، ستون تحریم‌ها را از درون تهی می‌کند.
حقوق نفت و گاز حکمرانی جهانی
اطلس نوین انرژی در بازی بزرگ «چرخش به شرق» فاتح جدید اوراسیا کیست؟ تاریخ : 1404/06/13

اطلس نوین انرژی در بازی بزرگ «چرخش به شرق» فاتح جدید اوراسیا کیست؟

امضای قدرت سیبری ۲ بیش از یک اعلام پروژه زیرساختی است؛ نشانه‌ای است از اینکه نقشه انرژی جهانی چقدر عمیق تغییر کرده است. اروپا و روسیه که روزگاری در پیوند متقابل بودند، اکنون در مسیرهای واگرا حرکت می‌کنند. چین و روسیه که زمانی با تردید به یکدیگر می‌نگریستند، در آغوشی تنگ‌تر فرو می‌روند؛ هرچند نه به‌عنوان طرف‌های برابر؛ و بازیگری تازه، مغولستان، به‌عنوان یک کریدور انرژی اوراسیا وارد صحنه می‌شود.
امضای قدرت سیبری ۲ بیش از یک اعلام پروژه زیرساختی است؛ نشانه‌ای است از اینکه نقشه انرژی جهانی چقدر عمیق تغییر کرده است. اروپا و روسیه که روزگاری در پیوند متقابل بودند، اکنون در مسیرهای واگرا حرکت می‌کنند. چین و روسیه که زمانی با تردید به یکدیگر می‌نگریستند، در آغوشی تنگ‌تر فرو می‌روند؛ هرچند نه به‌عنوان طرف‌های برابر؛ و بازیگری تازه، مغولستان، به‌عنوان یک کریدور انرژی اوراسیا وارد صحنه می‌شود.
حقوق انرژی حکمرانی جهانی
شراکت یا وابستگی؟ جایگاه ایران در معادلۀ چین و چندپارگی جهانی تاریخ : 1404/06/12

شراکت یا وابستگی؟ جایگاه ایران در معادلۀ چین و چندپارگی جهانی

پکن در سطح ژئوپلیتیک به دنبال توازن با غرب است و در سطح ژئواکونومیک، بیشتر نفت و مواد خام ایران را می‌خرد تا اینکه سرمایه‌گذاری صنعتی بلندمدت انجام دهد. در بعد ژئوتکنولوژیک نیز همکاری‌ها محدود و همراه با خطر قفل‌شدگی فناورانه است. این پرسش برای سیاست‌گذاران ایرانی حیاتی است: چگونه می‌توان رابطه با چین را از وابستگی یک‌سویه به شراکت متوازن و فناورانه ارتقا داد؟
پکن در سطح ژئوپلیتیک به دنبال توازن با غرب است و در سطح ژئواکونومیک، بیشتر نفت و مواد خام ایران را می‌خرد تا اینکه سرمایه‌گذاری صنعتی بلندمدت انجام دهد. در بعد ژئوتکنولوژیک نیز همکاری‌ها محدود و همراه با خطر قفل‌شدگی فناورانه است. این پرسش برای سیاست‌گذاران ایرانی حیاتی است: چگونه می‌توان رابطه با چین را از وابستگی یک‌سویه به شراکت متوازن و فناورانه ارتقا داد؟
حکمرانی جهانی حکمرانی خوب
کاپیتولاسیون مالی: حاکمیت قانون انگلیسی در مرکز مالی بین‌المللی دبی تاریخ : 1404/06/11

کاپیتولاسیون مالی: حاکمیت قانون انگلیسی در مرکز مالی بین‌المللی دبی

این منطقه آزاد مالی که بر پایه فرمان فدرال سال ۲۰۰۴ بنیان گذاشته شد، امروز به «ویترین مالی» دبی بدل شده؛ ویترینی که قوانینش بر مبنای کامن‌لا انگلیسی طراحی شده، دادگاه‌هایش مستقل و انگلیسی‌زبان‌اند و معافیت‌های مالیاتی طولانی‌مدت آن، شرکت‌های خارجی را به‌شدت جذب می‌کند. این تصویر پرزرق‌وبرق، اما در زیر پوست خود پرسش‌های مهمی درباره حاکمیت ملی، پایداری اقتصادی، شکاف نهادی و چالش ژئوپلیتیکی در امارات ایجاد می‌کند.
این منطقه آزاد مالی که بر پایه فرمان فدرال سال ۲۰۰۴ بنیان گذاشته شد، امروز به «ویترین مالی» دبی بدل شده؛ ویترینی که قوانینش بر مبنای کامن‌لا انگلیسی طراحی شده، دادگاه‌هایش مستقل و انگلیسی‌زبان‌اند و معافیت‌های مالیاتی طولانی‌مدت آن، شرکت‌های خارجی را به‌شدت جذب می‌کند. این تصویر پرزرق‌وبرق، اما در زیر پوست خود پرسش‌های مهمی درباره حاکمیت ملی، پایداری اقتصادی، شکاف نهادی و چالش ژئوپلیتیکی در امارات ایجاد می‌کند.
سرمایه‌گذاری خارجی